Lãng phí thực phẩm là câu chuyện không mới, nhưng nó lại là bài toán chưa tìm được lời giải. Khoảng 1,3 tỉ tấn lương thực bị bỏ đi mỗi năm - tương đương với 1/3 sản lượng lương thực toàn cầu.
Trong khi đó, số người bị đói và chết vì thiếu lương thực là con số không nhỏ. Không những thế, lãng phí thực phẩm còn làm hủy hoại chính môi trường sống của con người.
Thói quen xấu
Mới đây, Ngày Môi trường thế giới 2013 lựa chọn chủ đề về lãng phí thực phẩm để báo động nạn ô nhiễm môi trường. Theo Tổ chức Nông-Lương Liên Hợp Quốc (FAO), mỗi năm có 1,3 tỉ tấn lương thực bị lãng phí. Khối lượng này tương đương với giá trị sản xuất được của khu vực Châu Phi cận Sahara. Đồng thời, cứ 7 người trên thế giới có 1 người đói và hơn 20.000 trẻ em dưới 5 tuổi chết mỗi ngày vì đói.
Với nỗ lực duy trì sự sống cho 7 tỉ người trên toàn thế giới, FAO ước tính khoảng 1/3 sản lượng thực phẩm toàn cầu hoặc là bị lãng phí hoặc bị mất mát. Trong đó, chất thải thực phẩm là một nguồn thải khổng lồ đối với tài nguyên thiên nhiên và gây ra các tác động tiêu cực về môi trường. Và theo đó, tác động ngược lại đến chính sức khỏe của người dân như đối mặt với nguồn nước ô nhiễm, không khí ô nhiễm và cả không gian ô nhiễm cũng không là ngoại lệ.
Sử dụng lãng phí thực phẩm đang trở thành một thực tế đáng buồn ở các thành phố, những nơi kinh tế phát triển, người dân thừa thãi nguồn thức ăn. Không khó khăn gì để bắt gặp những hình ảnh về sự lãng phí thực phẩm của người dân.
Tại các quán cơm, không ít người gọi suất cơm nhưng chỉ ăn hết một nửa, thậm chí chút ít rồi bỏ. Tại các bữa tiệc, đặc biệt là các bữa tiệc cưới hiện nay (ở nhà hàng cũng như tại gia đình), hầu hết khách khứa chỉ ăn uống qua loa, mâm cỗ vẫn còn nguyên.
Ngay cả khi đi ăn tiệc buffet, một thói quen khó bỏ của khá đông người là lấy thức ăn nhiều hơn lượng cơ thể mình có thể hấp thụ, sau đó bỏ lại. Tất cả những thức ăn thừa này đều được xử lý một cách đơn giản nhất là… bỏ vào thùng rác. Đáng buồn hơn, sự lãng phí này đôi khi xuất phát từ chính ý thức của người dân.
Nhiều người cũng cảm thấy tiếc khi thức ăn bị bỏ đi, nhưng vì sĩ diện, vì người khác nhìn vào nên cố tình gọi lượng thức ăn dôi thừa. Trong khi đó, tại nhiều khu vực miền núi, khu vực nông thôn, người dân- đặc biệt là trẻ em, lại rơi vào cảnh thiếu thực phẩm nghiêm trọng.
Một số liệu mà Viện Dinh dưỡng quốc gia vừa công bố: Gần 21% trẻ em vùng nông thôn bị suy dinh dưỡng - tỉ lệ này cao gấp đôi so với trẻ em thành phố. Một giáo viên Trường TNCS Mường Lạn (huyện Mường Ảng, Điện Biên) cho biết, phần lớn bữa ăn của các em học sinh tại trường chỉ có gạo trắng và muối. Các em đành cải thiện bữa ăn bằng cách trồng thêm rau hoặc xách thêm ít cơm, thức ăn tự kiếm được hoặc từ nhà mang đi.
Học sinh Trường Tiểu học Sảng Ma Sáo (Bát Xát, Lào Cai) dù được cải thiện hơn một chút với cơm và cá khô kho mặn chát, thì vẫn chắc chắn bữa ăn của các em không thể nào đảm bảo dinh dưỡng. Không chỉ các em học sinh, mà ngay bữa ăn của những giáo viên vùng cao cũng vô cùng thiếu thốn.
Mới đây, một số tờ báo viết về cuộc sống của những giáo viên mầm non ở huyện xã Sơn Thủy, huyện Quan Sơn, Thanh Hóa. Để bữa ăn có chất đạm, những giáo viên nơi đây phải bắt nhái, nòng nọc, ve sầu… về “cải thiện”. Đây là nghịch lý đau lòng giữa việc lãng phí thực phẩm ở thành phố và thiếu thực phẩm ở nông thôn.
Nguồn thực phẩm bị bỏ phí không chỉ ở khâu sử dung, mà còn chính từ sự mất mát ở nguồn cung cấp ban đầu. Tại các nước phát triển, cung vượt qua cầu, nông dân thường sản xuất nhiều hơn lượng hàng hóa cần thiết để phòng tình trạng thiếu hụt do thời tiết xấu, vận chuyển khó khăn…
Tại các nước đang phát triển- trong đó có Việt Nam, thực phẩm mất mát bắt nguồn từ tình trạng yếu kém của hạ tầng, kỹ thuật. Nước ta là một nước sản xuất nông nghiệp, là một trong những nước xuất khẩu nông sản hàng đầu trên thế giới nhưng hầu hết việc sản xuất vẫn còn thô sơ. Điều này dẫn đến lượng lương thực không nhỏ bị thất thoát ngay trên đồng ruộng.
Cơ sở chế biến, đóng gói và kho chứa thực phẩm không đủ sức bảo quản thực phẩm tươi ngon lâu, đường sá đi lại khó khăn… cũng là nguyên nhân đã khiến một lượng lớn thực phẩm bị bỏ lại trên đường từ cánh đồng tới người tiêu dùng.
... và những hệ lụy
Lãng phí thực phẩm không chỉ gây tốn kém cho các gia đình, khiến nhiều người thiếu hụt thức ăn mà nó còn làm ảnh hưởng đến môi trường. Nhiều người vẫn cho rằng, ô nhiễm môi trường vốn là hậu quả nặng nề của việc thương mại hóa, sản xuất… Song ngoài những hoạt động mang tính vĩ mô này, việc lãng phí lương thực mỗi ngày- được thải ra môi trường của chính từng người dân- đang trở thành một đe dọa mới cho môi trường sống và cho chính bản thân người dân.
Theo tính toán, lúa là cây trồng rất khát nước. Để sản xuất được 1kg gạo tốn hơn 1.400 lít nước. Trong 1 giây, 1ha lúa cần lượng nước tương đương nước sinh hoạt cho 1.000 người. Đấy là chưa kể phân bón, thuốc bảo vệ thực vật và nhất là công sức của nông dân. Ở Việt Nam, hơn một nửa trong số 16 lưu vực sông lớn đã từng bị thiếu nước trầm trọng. Nếu chúng ta mỗi người chỉ để lãng phí một bát cơm, sẽ lãng phí cả một nguồn tài nguyên không nhỏ.
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, lãng phí lương thực cũng chính là lãng phí các nguồn tài nguyên thiên nhiên, đồng thời gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường.
Việc sản xuất ra nguồn lương thực, thực phẩm không chỉ tốn nhân lực mà còn phải sử dụng các chất hóa học, thuốc trừ sâu, phân bón… Lãng phí thực phẩm đồng nghĩa với việc lãng phí những chí phí cho sản xuất, nhiên liệu trong quá trình vận chuyển. Đồng thời, nhiều thực phẩm bị thối rữa, phát thải khí mêtan, ảnh hưởng đến môi trường...
Một ví dụ về sự ô nhiễm môi trường đang tác động ngược lại đến nguồn tài nguyên, gây hại cho sức khỏe của chính người dân: Tại bãi rác Nam Sơn (Sóc Sơn, Hà Nội), mặc dù là nơi có công nghệ xử lý rác tiên tiến nhất phía Bắc, song vẫn không xử lý nổi những rác thải hữu cơ (thực phẩm thừa). Chưa kể, các loại nước rỉ rác phát sinh cũng là nguy cơ gây ô nhiễm trầm trọng, nếu không có công nghệ xử lý hiệu quả.
Trung bình mỗi ngày, bãi rác Nam Sơn phát sinh hơn 1.700m3 nước rỉ rác. Do lẫn lộn giữa các thành phần vô cơ, hữu cơ, việc xử lý rác càng gặp nhiều khó khăn và tái chế rác lại càng khó khả thi. Hệ quả tất yếu là... để mặc cho rác thải hoành hành, thấm ngược vào nguồn nước ngầm, nguồn đất và chính người dân gánh chịu hậu quả.
Theo Viện Công nghệ sinh học và Công nghệ thực phẩm - Đại học Bách khoa Hà Nội, nguồn rác thải lẫn lộn trên không chỉ gây ô nhiễm môi trường mà còn là nguyên nhân gây nên nhiều dịch bệnh. Nếu sử dụng không hợp lý các nguồn thực phẩm không chỉ tác động đến môi trường, mà còn lãng phí trong toàn bộ chuỗi sản xuất và tiêu thụ thực phẩm.
Với Việt Nam, chưa bao giờ người dân hoang mang như lúc này khi cứ mỗi ngày trôi qua lại thêm một vụ thực phẩm “bẩn” bị phanh phui: Rau bẩn, bún bẩn, sữa bẩn, thậm chí gạo cũng không là ngoại lệ. Theo đánh giá của Cục Cảnh sát phòng, chống tội phạm về môi trường - Bộ Công an, Việt Nam là một trong những quốc gia có tỉ lệ người mắc và tử vong do bệnh ung thư cao hàng đầu thế giới.
Các nghiên cứu mới đây cho thấy, 70% nguyên nhân các ca mắc ung thư ở nước ta là do chế độ ăn uống không đảm bảo. Người dân đang tự hủy hoại sức khỏe của chính mình mỗi ngày khi sống trong bầu không khí ô nhiễm, sử dụng nguồn nước đang ngày càng đi xuống về chất lượng và ăn những thực phẩm ảnh hưởng trực tiếp từ nguồn đất ô nhiễm và các hóa chất độc hại. Vòng luẩn quẩn giữa ô nhiễm môi trường và thực phẩm bẩn, vì thế, vẫn luôn là cuộc đua chưa hề có điểm dừng!
Thói quen xấu
Mới đây, Ngày Môi trường thế giới 2013 lựa chọn chủ đề về lãng phí thực phẩm để báo động nạn ô nhiễm môi trường. Theo Tổ chức Nông-Lương Liên Hợp Quốc (FAO), mỗi năm có 1,3 tỉ tấn lương thực bị lãng phí. Khối lượng này tương đương với giá trị sản xuất được của khu vực Châu Phi cận Sahara. Đồng thời, cứ 7 người trên thế giới có 1 người đói và hơn 20.000 trẻ em dưới 5 tuổi chết mỗi ngày vì đói.
Với nỗ lực duy trì sự sống cho 7 tỉ người trên toàn thế giới, FAO ước tính khoảng 1/3 sản lượng thực phẩm toàn cầu hoặc là bị lãng phí hoặc bị mất mát. Trong đó, chất thải thực phẩm là một nguồn thải khổng lồ đối với tài nguyên thiên nhiên và gây ra các tác động tiêu cực về môi trường. Và theo đó, tác động ngược lại đến chính sức khỏe của người dân như đối mặt với nguồn nước ô nhiễm, không khí ô nhiễm và cả không gian ô nhiễm cũng không là ngoại lệ.
Sử dụng lãng phí thực phẩm đang trở thành một thực tế đáng buồn ở các thành phố, những nơi kinh tế phát triển, người dân thừa thãi nguồn thức ăn. Không khó khăn gì để bắt gặp những hình ảnh về sự lãng phí thực phẩm của người dân.
Tại các quán cơm, không ít người gọi suất cơm nhưng chỉ ăn hết một nửa, thậm chí chút ít rồi bỏ. Tại các bữa tiệc, đặc biệt là các bữa tiệc cưới hiện nay (ở nhà hàng cũng như tại gia đình), hầu hết khách khứa chỉ ăn uống qua loa, mâm cỗ vẫn còn nguyên.
Ngay cả khi đi ăn tiệc buffet, một thói quen khó bỏ của khá đông người là lấy thức ăn nhiều hơn lượng cơ thể mình có thể hấp thụ, sau đó bỏ lại. Tất cả những thức ăn thừa này đều được xử lý một cách đơn giản nhất là… bỏ vào thùng rác. Đáng buồn hơn, sự lãng phí này đôi khi xuất phát từ chính ý thức của người dân.
Nhiều người cũng cảm thấy tiếc khi thức ăn bị bỏ đi, nhưng vì sĩ diện, vì người khác nhìn vào nên cố tình gọi lượng thức ăn dôi thừa. Trong khi đó, tại nhiều khu vực miền núi, khu vực nông thôn, người dân- đặc biệt là trẻ em, lại rơi vào cảnh thiếu thực phẩm nghiêm trọng.
Một số liệu mà Viện Dinh dưỡng quốc gia vừa công bố: Gần 21% trẻ em vùng nông thôn bị suy dinh dưỡng - tỉ lệ này cao gấp đôi so với trẻ em thành phố. Một giáo viên Trường TNCS Mường Lạn (huyện Mường Ảng, Điện Biên) cho biết, phần lớn bữa ăn của các em học sinh tại trường chỉ có gạo trắng và muối. Các em đành cải thiện bữa ăn bằng cách trồng thêm rau hoặc xách thêm ít cơm, thức ăn tự kiếm được hoặc từ nhà mang đi.
Học sinh Trường Tiểu học Sảng Ma Sáo (Bát Xát, Lào Cai) dù được cải thiện hơn một chút với cơm và cá khô kho mặn chát, thì vẫn chắc chắn bữa ăn của các em không thể nào đảm bảo dinh dưỡng. Không chỉ các em học sinh, mà ngay bữa ăn của những giáo viên vùng cao cũng vô cùng thiếu thốn.
Mới đây, một số tờ báo viết về cuộc sống của những giáo viên mầm non ở huyện xã Sơn Thủy, huyện Quan Sơn, Thanh Hóa. Để bữa ăn có chất đạm, những giáo viên nơi đây phải bắt nhái, nòng nọc, ve sầu… về “cải thiện”. Đây là nghịch lý đau lòng giữa việc lãng phí thực phẩm ở thành phố và thiếu thực phẩm ở nông thôn.
Nguồn thực phẩm bị bỏ phí không chỉ ở khâu sử dung, mà còn chính từ sự mất mát ở nguồn cung cấp ban đầu. Tại các nước phát triển, cung vượt qua cầu, nông dân thường sản xuất nhiều hơn lượng hàng hóa cần thiết để phòng tình trạng thiếu hụt do thời tiết xấu, vận chuyển khó khăn…
Tại các nước đang phát triển- trong đó có Việt Nam, thực phẩm mất mát bắt nguồn từ tình trạng yếu kém của hạ tầng, kỹ thuật. Nước ta là một nước sản xuất nông nghiệp, là một trong những nước xuất khẩu nông sản hàng đầu trên thế giới nhưng hầu hết việc sản xuất vẫn còn thô sơ. Điều này dẫn đến lượng lương thực không nhỏ bị thất thoát ngay trên đồng ruộng.
Cơ sở chế biến, đóng gói và kho chứa thực phẩm không đủ sức bảo quản thực phẩm tươi ngon lâu, đường sá đi lại khó khăn… cũng là nguyên nhân đã khiến một lượng lớn thực phẩm bị bỏ lại trên đường từ cánh đồng tới người tiêu dùng.
... và những hệ lụy
Lãng phí thực phẩm không chỉ gây tốn kém cho các gia đình, khiến nhiều người thiếu hụt thức ăn mà nó còn làm ảnh hưởng đến môi trường. Nhiều người vẫn cho rằng, ô nhiễm môi trường vốn là hậu quả nặng nề của việc thương mại hóa, sản xuất… Song ngoài những hoạt động mang tính vĩ mô này, việc lãng phí lương thực mỗi ngày- được thải ra môi trường của chính từng người dân- đang trở thành một đe dọa mới cho môi trường sống và cho chính bản thân người dân.
Theo tính toán, lúa là cây trồng rất khát nước. Để sản xuất được 1kg gạo tốn hơn 1.400 lít nước. Trong 1 giây, 1ha lúa cần lượng nước tương đương nước sinh hoạt cho 1.000 người. Đấy là chưa kể phân bón, thuốc bảo vệ thực vật và nhất là công sức của nông dân. Ở Việt Nam, hơn một nửa trong số 16 lưu vực sông lớn đã từng bị thiếu nước trầm trọng. Nếu chúng ta mỗi người chỉ để lãng phí một bát cơm, sẽ lãng phí cả một nguồn tài nguyên không nhỏ.
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, lãng phí lương thực cũng chính là lãng phí các nguồn tài nguyên thiên nhiên, đồng thời gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường.
Việc sản xuất ra nguồn lương thực, thực phẩm không chỉ tốn nhân lực mà còn phải sử dụng các chất hóa học, thuốc trừ sâu, phân bón… Lãng phí thực phẩm đồng nghĩa với việc lãng phí những chí phí cho sản xuất, nhiên liệu trong quá trình vận chuyển. Đồng thời, nhiều thực phẩm bị thối rữa, phát thải khí mêtan, ảnh hưởng đến môi trường...
Một ví dụ về sự ô nhiễm môi trường đang tác động ngược lại đến nguồn tài nguyên, gây hại cho sức khỏe của chính người dân: Tại bãi rác Nam Sơn (Sóc Sơn, Hà Nội), mặc dù là nơi có công nghệ xử lý rác tiên tiến nhất phía Bắc, song vẫn không xử lý nổi những rác thải hữu cơ (thực phẩm thừa). Chưa kể, các loại nước rỉ rác phát sinh cũng là nguy cơ gây ô nhiễm trầm trọng, nếu không có công nghệ xử lý hiệu quả.
Trung bình mỗi ngày, bãi rác Nam Sơn phát sinh hơn 1.700m3 nước rỉ rác. Do lẫn lộn giữa các thành phần vô cơ, hữu cơ, việc xử lý rác càng gặp nhiều khó khăn và tái chế rác lại càng khó khả thi. Hệ quả tất yếu là... để mặc cho rác thải hoành hành, thấm ngược vào nguồn nước ngầm, nguồn đất và chính người dân gánh chịu hậu quả.
Theo Viện Công nghệ sinh học và Công nghệ thực phẩm - Đại học Bách khoa Hà Nội, nguồn rác thải lẫn lộn trên không chỉ gây ô nhiễm môi trường mà còn là nguyên nhân gây nên nhiều dịch bệnh. Nếu sử dụng không hợp lý các nguồn thực phẩm không chỉ tác động đến môi trường, mà còn lãng phí trong toàn bộ chuỗi sản xuất và tiêu thụ thực phẩm.
Với Việt Nam, chưa bao giờ người dân hoang mang như lúc này khi cứ mỗi ngày trôi qua lại thêm một vụ thực phẩm “bẩn” bị phanh phui: Rau bẩn, bún bẩn, sữa bẩn, thậm chí gạo cũng không là ngoại lệ. Theo đánh giá của Cục Cảnh sát phòng, chống tội phạm về môi trường - Bộ Công an, Việt Nam là một trong những quốc gia có tỉ lệ người mắc và tử vong do bệnh ung thư cao hàng đầu thế giới.
Các nghiên cứu mới đây cho thấy, 70% nguyên nhân các ca mắc ung thư ở nước ta là do chế độ ăn uống không đảm bảo. Người dân đang tự hủy hoại sức khỏe của chính mình mỗi ngày khi sống trong bầu không khí ô nhiễm, sử dụng nguồn nước đang ngày càng đi xuống về chất lượng và ăn những thực phẩm ảnh hưởng trực tiếp từ nguồn đất ô nhiễm và các hóa chất độc hại. Vòng luẩn quẩn giữa ô nhiễm môi trường và thực phẩm bẩn, vì thế, vẫn luôn là cuộc đua chưa hề có điểm dừng!
No comments:
Post a Comment